Cmentarz rzymskokatolickiej parafii p.w. św. Józefa we Włostowicach należy do najstarszych w Polsce, a od 1986 roku zaliczany jest do obiektów zabytkowych. Leży on przy trasie prowadzącej z Puław do Kazimierza Dolnego i ma powierzchnię 1,9 ha.
Pierwszą wzmiankę o Włostowicach można odnaleźć już u Jana Długosza (XV wiek) w „Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis”. W dziele tym wspomniano drewnianą kaplicę, która z czasem została przekształcona w murowany kościół.
Wokół niego istniał do końca XIX wieku cmentarz, gdzie znaleźli miejsce wiecznego spoczynku ludzie związani z dworem Czartoryskich, np. architekci – Franciszek Lombardin, Antoni Franciszek Mokein, Jan Kotelnicki; malarze – Mikołaj Dunin Szpot, Grzegorz Dzik, Jan Ferdynand Kargier, Eliasz Jan, Henryk i Tomasz Hoffmanowie; ogrodnik Jakub Filip Savage; lekarz księżnej Izabeli – Karol Khittel. Z dawnego cmentarza przykościelnego zachowały się do dziś tylko tablice osadzone w murze okalającym kościół.
Od 1785 roku Puławy stanowiły siedzibę Czartoryskich – Adama Kazimierza i jego żony Izabeli – i to właśnie dzięki księciu w 1801 roku został założony nowy cmentarz grzebalny. W czasie wizytacji biskup Skarszewski polecił proboszczowi – księdzu Marcinowi Ostrowskiemu (1800 – 1810), by zwrócił się do kolatora – księcia A. K. Czartoryskiego – z prośbą o ziemię na cmentarz poza wsią. Spowodowane to było faktem, iż pod koniec XVIII wieku, głównie ze względów sanitarnych, władze świeckie wydały rozporządzenie o zakładaniu cmentarzy z dala od osiedli. Kolator przeznaczył 3 morgi ziemi między Włostowicami a Puławami na nowy cmentarz i wzniósł ciosowy krzyż z piaskowca szydłowieckiego, a ksiądz Ostrowski dokonał w 1801 roku poświęcenia nekropolii. Data ta jednak pozostaje w sprzeczności z datą na najstarszym cmentarnym nagrobku, na którym czytamy: „Ferdynando Goguel Viro Optimo Militi Strenuo Fido Amico Adam Dux Czartoryski Lugens Anno MDCCXCVII”. (Ferdynandowi Goguelowi, najlepszemu Mężowi, Walecznemu Żołnierzowi, Wiernemu Przyjacielowi – Adam Książę Czartoryski opłakujący w roku 1797). Napis ten sugeruje, że zanim założono cmentarz parafialny, było tu wyznaczone miejsce na grzebanie innowierców.
Po kilku latach w miejsce drewnianego płotu postawiono od strony Łachy ogrodzenie z żelaznych sztachet, a na wysokości ciosowego krzyża od zachodu umieszczono bramę wejściową z piaskowca z dwoma napisami: „Boże! Żyli w pracy – niech spoczywają w wieczności” / „I to z Jej natchnienia”. W 1939 roku bramę przeniesiono na miejsce obecne.
W 1827 roku księżna Izabela po śmierci swojej wychowanki Zofii Matuszewiczówny-Kickiej ufundowała krzyż z piaskowca i postawiła go na Kępie w ulubionym miejscu Zofii. W 1904 roku krzyż ten stał już na cmentarzu i znajduje się tam do chwili obecnej. Należy także wspomnieć, iż na terenie cmentarza były kwatery przeznaczone dla niekatolików i prawosławnych, z kaplicą i osobnym wejściem. Na cmentarzu włostowickim spoczęli m.in.:
- Franciszek Gniewkowski – „…pierwszy tłumacz Pamiątek zebranych w Sybilli…”;
- Jan Marcin Poltz – lekarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego;
- Krzysztof Zygmunt Gutschmidt – generał Dywizji Wojska Saskiego przybyły z królem Westfalii Hieronimem Bonaparte (1812 rok);
- Antoni Amborski – w latach 1824-1864 – nauczyciel Szkoły we Włostowicach, założonej przez Izabelę Czartoryską;
- Żołnierze – powstańcy polegli podczas walk w Puławach w 1831 roku i uczestnicy powstania w 1863 roku;
- Nauczyciele Instytutu Wychowania Panien (1842-1862), Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego (1862-1869), Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa (1869-1915);
- Austriaccy i niemieccy żołnierze polegli w latach 1914-1915;
- Żołnierze polscy z 1939 roku;
- Mieszkańcy Parchatki zamordowani przez hitlerowców w 1942 roku;
- Pracownicy puławskich instytutów naukowych.
Nagrobki cmentarza włostowickiego należą do bardzo starych i pięknych dzieł sztuki sepulkralnej i chociaż brak tu nagrobków sygnowanych nazwiskami wielkich artystów, to warte są one szczególnej uwagi i pieczy. Należy je ocalić od zapomnienia, ustrzec przed dewastacją. Są one bowiem piękną pamiątką historyczną. Na cmentarzu włostowickim istnieje kilka wariantów nagrobków:
- Pozioma, piaskowcowa płyta, na podmurówce, ozdobiona elementami rzeźbiarskimi w postaci stylizowanych rozet, kwiatów, wieńców z głęboko wciętymi inskrypcjami;
- Nagrobki w postaci złamanej kanelowanej kolumny lub obelisków;
- Nagrobki nawiązujące do secesji, stylizowane na pień drzewa, głazy, kwiaty paproci i liście dębu lub bluszczu;
- Cippusy – nagrobki klasycystyczne z trójkątnymi tympanonami i akroterionami lub woltami w narożach;
- Nagrobki przedstawiające postacie;
- Nagrobki i krzyże odlane lub wykute z żelaza
Od 1988 roku członkowie Puławskiego Towarzystwa Tradycji Narodowych przy wsparciu proboszcza parafii św. Józefa, Urzędu Miasta i mieszkańców Puław prowadzą prace porządkowe i konserwatorskie. Dzięki temu odkryto nowe zabytki, a wiele z nich uratowano przed zniszczeniem. W 70. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, z inicjatywy PTTN postawiono pomnik-mauzoleum poświęcony „Poległym i Pomordowanym za Wiarę i Ojczyznę na Kresach Wschodnich”. Składane są tu prochy i ziemia z miejsc uświęconych krwią Polaków.
Kaplice znajdujące się na cmentarzu włostowickim: